Elektrik
Türkiye'de elektrik: Elektrik ilk zamanlar aydınlatma aracı olarak öne çıkan bir ürünken, bugün; aydınlatmadan sanayiye, sağlıktan (evdeki solunum cihazlarından) ulaşıma (elektrikli araçlar) hayatın bir parçası oldu. Peki, elektrik nedir? Türkiye, ilk elektriği ne zaman kullandı? Kaç elektrik santrali var? Kaç elektrik abonesi var? Ve, ne kadar elektrik tüketiyoruz.
Elektrik nedir?
Elektrik basitçe 'Maddenin hareketiyle ortaya çıkan enerji' olarak tanımlanabilir (TDK). Ancak günümüzde elektrik, tanımından çok, gördüğü ihtiyaç yani sağladığı fayda ile konuşulan bir ürün halini aldı. Ve tabi, bu ayrıntıların başında da elektriğin fiyatı yer alıyor. Çünkü; küçük - büyük, araba - sanayi tüketilen her birim elektriğin bir faturası var (parasal karşılığı). Onun için de; günümüzde elektriğin var veya tüketime hazır olması yeterli değil, fiyatı da çok önemli.
Türkiye'de kaynaklara göre elektrik santral sayıları
Kaynaklara göre elektrik santral sayıları (8 Kasım itibariyle): Doğal gaz santral sayısı 340 adet, LNG santral sayısı 1 adet, linyit santral sayısı 48 adet, taşkömürü santral sayısı 4 adet, asfaltit kömür santral sayısı 1 adet, ithal kömür santral sayısı 16 adet, fuel oil santral sayısı 9 adet, motorin santral sayısı 1 adet, nafta santral sayısı 1 adet, LPG santral sayısı 0 adet, atık ısı santral sayısı 77 adet, biyokütle santral sayısı 388 adet, jeotermal santral sayısı 63 adet, barajlı hes santral sayısı 147 adet, akarsu HES santral sayısı 617 adet, güneş GES santral sayısı 29 bin 807 adet ve rüzgar RES santral sayısı 365 adet.
- Kaynaklara göre elektrik üreten santral sayısı
- (En fazla santrali olan ilk 5 enerji kaynağı)
| Elektrik kaynağı | Santral sayısı |
| Güneş GES santral sayısı | 29.807 adet (1) |
| Hidrolik HES santral sayısı | 764 adet (2) |
| Biyokütle santral sayısı | 386 adet (3) |
| Rüzgar santral sayısı | 365 adet (4) |
| Doğal gaz santral sayısı | 340 adet (5) |
Açıklama: Parantez içindeki rakamlar, sıralamayı gösterir.
Türkiye ilk elektriği ne zaman kullanmaya başladı?
Türkiye'de ilk elektrik santrali 1902 yılında Tarsus'ta kuruldu (İtalya ve İsviçre ortaklığı ile). Türkiye'nin ilk elektrik santralinin kurulu gücü ise 2 kW (kilovatsaat) oldu (Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı). Cumhuriyet'in ilk yıllarından sonra Türkiye elektrik üretimi ve tüketimi sürekli artış göstermiş ve bugün Türkiye'nin santral sayısı 30 bin 83 ve elektrik kurulu gücü de 114 bin 480 MW'ye çıktı (TEİAŞ - YTBS, 8 Kasım 2024 tarihi itibariyle son veriler).
Türkiye'de kaç elektrik santrali var?
Resmi verilere göre (TEİAŞ - YTBS, 8 Kasım 2024 verileri) Türkiye'de toplam 33 bin 883 adet elektrik santrali var. Santral sayısı sıralaması ise şöyle: EÜAŞ (Elektrik Üretim AŞ) santral sayısı 60 adet, İşletme Hakkı Devredilen Santral sayısı 94 adet, Lisanssız santral sayısı 30 bin 83 adet, Serbest Üretim Şirketleri Santral sayısı bin 644 adet ve Yap - İşlet - Devret (YİD) Santral sayısı 2 adet.
Türkiye elektrik kurulu gücü nedir?
Resmi verilere göre (TEİAŞ - YTBS, 8 Kasım 2024 verileri) Türkiye toplam elektrik kurulu gücü 114 bin 480 megavat (MW). Kurulu güç sıralamasında EÜAŞ Santralleri 21 bin 573 MW ile ilk sırada yer alıyor. Geri kalan Türkiye elektrik kurulu gücü ise kamu-özel lisanslı-lisanssız elektrik santrallerine ait.
Türkiye günlük elektrik üretimi ve tüketimi nedir?
Türkiye günlük elektrik tüketimi 927 milyon 32 bin kwh (kilovatsaat). Türkiye günlük elektik üretimi ise (kamu, özel sektör santralleri dahil) 940 milyon 754 bin 825 MWh (megavatsaat. Ancak Enerji Yönetimi, günlük elektrik üretim-tüketim dengesinde zaman zaman yaşanan arz-talep dengesizliklerini, ya ithalat- ihracat yoluyla ya da tüketim kısıtlaması-gezdirme yöntemi ile dengeleniyor.
Kaynaklar: Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (ETKB), Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ), Enerji İşleri Genel Müdürlüğü (EİGM).
- ANALİZ
- Enerji Ekonomisi
Elektrik, bugün için hayatın olmazsa, olması. Zaman zaman pahalıda olsa, tüketimi kaçınılmaz bir ürün, elektrik. Ve de elektrik, aynı zamanda gelişmişliğin bir ölçütü. Ülkelerin gelişmişliklerinde bakılan kriterlerden birisi de, kişi başı elektrik tüketimi. Fakat bu kriter, son dönemde dünyada enerji kaynaklarının azalmaya başlaması ile yerini 'kişi başı verimli enerji tüketimine' bırakmaya başladı. Bir diğer ifadeyle, ülkelerin gelişmişlik ölçütlerinden birisi olan kişi başı elektrik tüketimine bakmak yerine; kişilerin refahını kısmadan 'verimli enerji tüketimi' kriter olmaya başladı (Bireyin refah-konforunu bozmadan, daha az enerji tüketimi ile aynı refah-konforun sağlanması).
Bu nedenle de; günlük yaşamda en fazla tüketilen enerji kaynakları sıralamasında (TÜİK) ilk sıralarda yer alan elektriği fazla tüketme yerine daha az tüketip aynı konforu sağlamak çok önemli. Yani, elektriğin 'verimli kullanılması' gerekiyor.
elektrik sektörü - enerji ekonomisi
