İRAN VE İSRAİL KRİNİZİN TÜRKİYE VE DÜNYAYA ETKİLERİ...
İran, İsrail'e füze saldırısı ile dünya gündeminde ilk sıralarda yer aldı. Aslında İran; zaman zaman dünya gündeminde yer alsa da, öne çıkan iki önemli gündem başlığı ''İran petrol doğal gaz kaynakları ile İran'ın nükleer santrali (buşehr) oldu. İran'ın bu sefer gündem olmasının nedeni ise, İsrail'e yaptığı füze saldırısı. Ve tabi, İsrail'de karşılık vereceğini açıkladı. Peki, İran-İsrail füze savaşının faturası ne olur?
ayrıntılar...
İran ülke profili
Öncelikle İran ülke profiln bilmekte fayda var. İran, nüfusu 86,5 milyon. Başkenti Tahran. Kişi başı milli gelir 4 bin 234 dolar. Gayri Safi Yurtiçi Hasılası (GSYH) ise 366 milyar dolar. İran'ın ihracatı yaklaşık 80 milyar dolar ve ithalatı ise 58 milyar dolar civarı. İran'ın dış ticaret rakamları düşük olsa da İran'ın önemli kılan, sahip olduğu enerji kaynakları (dünya petrol rezervi sıralamasında 3. ve doğal gaz rezervi sıralamasında ise 2. sırada). Tabi İran, Türkiye enerji ticareti için de öneml bir ülke konumunda.
İŞTE; siyasi ve ekonomik krizler açısından İran, Türkiye ve dünya ticareti ...
İRAN'IN NE KADAR PETROL VE DOĞAL GAZI VAR?Dünya kanıtlanmış petrol rezervleri sıralamasında İran 208 milyar varil ile dünyada en fazla petrol rezervi olan 3. ülke konumunda. dünya doğal gaz rezervleri sıralamasında ise İran 32 trilyon metreküp rezerv ile 2. sırada yer alıyor. Yani İran, petrol ve doğal gaz açısından önemli bir ülke konumunda. Ancak İran, petrol ve doğal gaz rezervi açısından önemli bir ülke olsa da, petrol ve doğal gaz ticareti bakımından dünyada aynı öneme sahip değil (dünya ile yaşadığı siyasi krizleri ve ambargolar nedeniyle). Buna karşın İran, Basra Körfezi ve Hürmüz Boğazı gibi petrol trafiğinin yoğun olduğu bölgelerde etkisi nedeniyle, dünya petrol ve doğal gaz ticaretini etkiler bir konumda bulunuyor.
DÜNYA KANITLANMIŞ PETROL REZERVLERİ VE İRAN
- Dünyada en fazla petrol rezervi olan ülkeler (ilk 10)
| Sıra No | Ülke | Rezerv |
| 1 | Venezula | 303,8 mailyar varil |
| 2 | Suudi Arabistan | 258,6 milyar varil |
| 3 | İran | 208,6 milyar varil |
| 4 | Kanada | 170,3 milyar varil |
| 5 | Irak | 145,0 milyar varil |
| 6 | Kuveyt | 101,5 milyar varil |
| 7 | Birleşik Arap Emirlikleri | 97,8 milyar varil |
| 8 | Rusya Fed. | 80,0 milyar varil |
| 9 | Libya | 48,5 milyar varil |
| 10 | ABD | 44,4 milyar varil |
DÜNYA KANITLANMIŞ DOĞAL GAZ REZERVLERİ VE İRAN
- Dünyada en fazla doğal gaz rezervi olan ülkeler (ilk 10)
| Sıra No | Ülke | Rezerv |
| 1 | Rusya Fed. | 37,4 trilyon metreküp (m3) |
| 2 | İran | 32,1 trilyon metreküp |
| 3 | Katar | 24,7 trilyon metreküp |
| 4 | Türkmenistan | 13,6 trilyon metreküp |
| 5 | ABD | 12,6 trilyon metreküp |
| 6 | Çin | 8,4 trilyon metreküp |
| 7 | Venezuela | 6,3 trilyon metreküp |
| 8 | Suudi Arabistan | 6,0 trilyon metreküp |
| 9 | Birleşik Arap Emirlikleri | 5,9 trilyon metreküp |
| 10 | Nijerya | 5,5 trilyon metreküp |
Veriler için kaynak: TPAO (Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı) Sektör Raporu (Rakamlar, 2021'dir). İRAN'IN İHRACATI VE İRAN NELER İHRAÇ EDİYOR?İran dünya ile yaşadığı siyasi kriz ve ambargolar nedeniyle (özellikle, batılı ülkeler) ihracat ve ithalatta zorluklar yaşayan bir ülke konumunda. İran ihracatında ağırlık ise enerji. DEİK (Dış Ekonomik İlişkiler Kurumu) İran Ülke Raporuna (Ocak 2024) göre, İran ihracatında enerji 45,6 milyar dolar ile enerji ilk sırada yer alıyor. Enerjiyi 65, milyar dolar ile demir-çelik 2. sırada ve 5,6 milyar dolar ile de plastik ürünleri 3. sırada yer aldı. İran'ın diğer öne çıkan ihracat kalemleri ise organik kimyasallar, gübreler, bakır ve bakırdan eşyalar, yaş meyve, Alüminyumdan eşyalar, metal cevherleri, çimento taş ve toprak ürünleri (İran'ın ilk 10 ihracat ürünleri).
İRAN'IN İHRACAT YAPTIĞI İLK 10 ÜLKE
- 1- BAE
- 2- Çin
- 3- Türkiye
- 4- Hindistan
- 5- Almanya
- 6- Rusya
- 7- İsviçre
- 8- İngiltere
- 9- Hollanda
- 10- Pakistan
İRAN'IN İTHALATI VE İRAN NELER İTHAL EDİYOR?İran'ın dünya ile yaşadığı siyasi kriz ve ambargolar, İran'ın ithalatını da olumsuz etkiliyor. DEİK İran Ülke Raporuna göre (Ocak 2024), İran'ın ithalatında 8,5 milyar dolar ile hububat ilk sırada yer alıyor. Hububatı 7,5 milyar dolar ile makineler 2. sırada ve 7,1 milyar dolar ile de elektrikli cihazlar 3. sırada yer alıyor. İran'ın belli başlı diğer ithalat ürünleri ise kişisel eşyalar deniz ve taşıtlarına verilen kumanya ve malzemeler (yakıt vb), otomotiv, hayvansal ve bitkisel yağlar, organik kimyasallar, yağlı tohumlar, eczacılık ürünleri, plastikler (İran ithalatında ilk 10 ürün).
İRAN'IN İTHALAT YAPTIĞI İLK 10 ÜLKE
- 1 Çin
- 2 Asya
- 3 Serbest Bölge
- 4 Irak
- 5 (BAE
- 6 Türkiye
- 7 Hindistan
- 8 Afganistan
- 9 Belirtilmeyen Ülke
- 10 Pakistan
(Dış ticaret verileri için kaynak: DEİK İran Ülke Raporu - Ocak 2024) - İRAN'IN NÜKLEER SANTRALİ NEREDE?
- İran nükleer santrali Buşehr'de
- İran'ın dünya ile yaşadığı en önemli sorunların başında, nükleer santral çalışmaları geliyor. İnşa ettiği nükleer santral nedeniyle dünya ile (ve özellikle batılı ülkeler) sürekli krizler yaşayan İran krizlere rağmen ilk nükleer santralini Buşehr'de inşa etti. Ve santrali, 2008'de faaliyete aldı. Dünya, İran'ın nükleer silah üreteceği endişeleri ile eleştirirken, İran ise sürekli nükleeri barışçıl amaçlarla kullanacağını ileri sürüyor.
Türkiye ve İran dış ticaretiTürkiye uzun yıllardır, dünyanın uyguladığı ambargolara rağmen İran ile ticaretini sürdüren bir ülke (enerji ağırlıklı). Ve halen Türkiye, doğal gaz alım anlaşması kapsamında İran'dan yıllık 10 milyar metreküp doğal gaz ihracatı yapıyor. İran ile petrol ticareti ise, durmuş durumda (EPDK Petrol Sektör Raporu, Temmuz 2024). Öte yandan Türkiye; İran'ın ihracatında 3. sırada ve ithalatında ise 6. sırada yer alıyor ((DEİK, Ocak 2024). Türkiye'nin en fazla ihracat yapılan ilk 20 ülke arasında İran yer almazken, Türkiye'nin en fazla ithalat yaptığı ilk 20 ülke sıralamasında ise İran 15. sırada yer alıyor (Ticaret Bakanlığı, Eylül 2024 verileri).
İran - İsrail füze krizi; ticarei anlamda doğrudan Türkiye'ye etkilemez gözükse de (Türkiye'nin enerji ticaretinde, kaynak çeşitliliği avantajı nedeniyle); kriz kaynaklı muhtemel
Basra Körfezi - Hürmüz Boğazı petrol - gaz trafiği başta olmak üzere ticari gemi trafiğinde yaşanacak muhtemel aksaklıklar, dünya ticaretini ve tabi fiyatları olumsuz etkileyecektir. Bu durum ise; başta petrol ve doğal gaz ticareti olmak üzere, Türkiye ihracat ve ithalatını olumsuz etkileme riski doğruyor.
(ANALİZ HABER - ENERJİ EKONOMİSİ) 
