İklim Sözlüğü: İklim krizi ne demek? - Sera gazı ne demek? - Karbondioksit Salımı nedir? - Karbon Nötr ne demek? - Karbon Ayak İzi ne demek? - Su ayak izi ne demek? - COP nedir? - Paris Anlaşması Anlaşma ne demek? - 1,5 C Sıcaklık Artışı ne demek? - Kuraklık ne demek?

İklim krizi ne demek? (İklim krizi nedir?

İklim Krizi: ''Sera gazlarının atmosferdeki yoğunluğunun artmasıyla, küresel sıcaklığın yükselmesi ve ortalama iklim değerlerinin değişmesi demek olan iklim değişikliğinin yangınlar, seller, biyoçeşitlilik kaybı başta olmak üzere sayısız yıkıcı etkisinin artık görmezden gelinemeyecek bir 'acil durum' halini almasına iklim krizi adı verilmektedir.''

Sera gazı ne demek? Sera gazı nelerdir?

Sera Gazı: ''Sera gazları , karbondioksit (CO2), metan (CH4), nitröz oksit (N2O), hidroflorokarbonlar (HFCs) gibi gazlar ve bileşiklerdir. Bu gazlar, Dünya’ya çarpan Güneş ışınlarını atmosferde tutmaktadırlar. Aslında bu sayede atmosferin sıcaklığının belirli bir seviyenin altına düşmesini engellemektedirler. Bu gazlar olmasaydı, Dünya yaklaşık 30°C daha soğuk bir yer olacak ve yaşam için elverişli bir ortam sunamayacaktı. Dolayısıyla sorun, sera gazlarının var olmaları değil, insan faaliyetleri sonucunda aşırı yoğunlaşarak Dünya’yı olması gerekenden daha sıcak hale getirmeleridir.''

Karbondioksit salımı nedir?

Karbondioksit Salımı: ''Karbondioksit (veya kısaca karbon) salımı, ya da karbon emisyonu, oluşturulan karbonun atmosfere salınmasını ifade etmektedir. İklim krizine neden olan aşırı karbon salımı, insan kaynaklı faaliyetlerin sonucudur. Kontrolsüz sanayileşme, artan enerji talebi, kontrolsüz şehirleşme, fosil yakıt kullanımı ve yoğun hayvancılık faaliyetleri, insan kaynaklı karbon salımındaki artışın başlıca nedenleri olarak görülmektedir.''

Karbon nötr ne demek?

Karbon Nötr (Carbon neutral):' "Karbon nötr olmak" bir kişi veya kurumun saldığı karbondioksiti telafi etmek için, salınan miktara eşdeğer miktarda salıma engel olacak projeler gerçekleştirmesi veya bu projelere katkı sunması anlamına gelmektedir. Bunun sonucunda salınan ve salınması engellenen CO2 miktarı eşitlenmekte, “karbon nötr” olunmakta bir diğer ifadeyle “net sıfıra” ulaşılmaktadır. CO2 dışındaki diğer sera gazlarını da kapsayacak biçimde “iklim nötr” (climate-neutral) ifadesi de kullanılmaktadır.'

Karbon ayak izi ne demek?

Karbon Ayak İzi ''Karbon ayak izi, birim karbondioksit cinsinden ölçülen, bir kişinin, bir etkinliğin, bir kurumun, bir hizmetin ya da bir ürünün neden olduğu toplam sera gazı salımıdır. Bir bireyin tercihleri (otomobil kullanımı, hayvansal gıda tüketimi vs gibi) sonucunda ya da bir ürünün üretilmesi sırasında (üretimde fosil yakıt kullanılması, ithal veya hayvansal hammaddeden üretilmesi vs gibi) salınan karbon miktarına karbon ayak izi denmektedir.

Karbon ayak izi hesaplanırken, konut ve iş yerlerindeki enerji tüketimi ve ulaşım (otomobil, uçak, tren, şehir içi toplu taşıma vb) dahil olmak üzere fosil yakıtların yanmasından ortaya çıkan doğrudan karbon emisyonları ölçülür. Bunun yanı sıra, kullandığımız ürünlerin imalatı ve en sonunda bozulmalarıyla ilgili olan dolaylı karbon emisyonları da hesaba katılır. Tüketilen ürünlerin uzak şehirler yerine yakın şehirlerden gelmesi, bu ürünlerin tüketiminden kaynaklı karbon ayak izini azaltmaktadır. Tüketicilerin bu konuya giderek daha fazla önem vermesi sonucunda, kimi gıda üreticileri, ürünlerin ambalajında karbon ayak izi değerine yer vermeye başlamıştır. Bu sayede, ürünün düşük karbon ayak izinin, bu konuya duyarlı tüketiciler tarafından dikkate alındığı ve satışları olumlu etkilediği düşünülmektedir.''

Su ayak izi ne demek?

Su ayak izi: ''İlk kez 2002'de Arjen Hoekstra isimli bilim insanı tarafından ortaya koyulmuştur. Kullanılan mal ve hizmetlerin her birini üretmek için harcanan su miktarıdır. Bu kavram; herhangi bir ürünün üretim süreci, bir ürün, taşıtlarda kullanılan yakıt veya bir şirketin tamamı için ölçülebilir. Tatlı su kullanımının bir göstergesi olan su ayak izi sadece üretici veya tüketici olarak kullanılan su miktarı değildir: aynı zamanda dolaylı yollardan tüketilen suyu da içermektedir.''

COP nedir?

COP: ''Conference of the Parties (COP), yani Taraflar Konferansı, her yıl düzenlenen ve 2022’de 27.'si yapılan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı'nın kısaltmasıdır. 1994'ten bu yana düzenlenen COP zirveleri, tüm ülkeleri bir araya getirerek iklim değişikliğinin ve ülkelerin bununla nasıl mücadele edeceğinin tartışıldığı bir platform yaratmıştır. 2021 yılında gerçekleştirilen COP26, Paris İklim Anlaşması'nın imzalandığı 2015'ten bu yana kaydedilen gelişmenin değerlendirildiği ilk zirve olmuştur. 2022 yılındaki COP27 zirvesi Kasım ayında Mısır’da yapılmıştır.''

Paris İklim Anlaşması nedir?

Paris Anlaşması ''Anlaşma, küresel karbon salımını 2030 yılında 2010 seviyesine kıyasla yarıya, 2050 yılında ise nette sıfıra indirmeyi amaçlamaktadır. 2015 yılında Paris Anlaşması'nın imzalandığı

COP21'de herkesin uymakla yükümlü olmasına karar verilen hedefler şunlardır:

• Sera gaz salımını azaltmak.

• Yenilenebilir enerji üretimine hız vermek.

• Küresel ısınmayı sanayi öncesi döneme kıyasla 2°C'nin "oldukça altına" indirmek ve mümkünse 1,5°C ile sınırlamak.

• İklim değişikliğinin etkileriyle mücadele etmeleri için yoksul ülkelere maddi yardım yapmak Ülkemiz Ekim 2021’de anlaşmayı onaylayan 192. ülke olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri 2020'de anlaşmadan çekilmiş, ancak 2021'de yeniden katılmıştır.''

1,5 C Sıcaklık artışı ne demek?

1,5 C Sıcaklık Artışı: ''Limiti Küresel sıcaklık artışının, sanayi öncesi döneme göre en fazla 1,5°C ile sınırlı kalması hedefidir. Dünya, şimdiden sanayi öncesi seviyelere göre yaklaşık 1,1°C daha sıcaktır. Bilim insanları 1,5°C eşiğini geçmenin ekosistemler üzerinde çok daha şiddetli olumsuz etkilere yol açabileceğini söylemektedir. Bu sınırın altında kalabilmek için 2030 yılına kadar küresel sera gazı salımının 2010 seviyelerine göre neredeyse yarıya indirilmesi ve 2050 yılına kadar ise net sıfıra ulaşılması gerekmektedir.

Bu sınırın aşılmasının, birçok olumsuz doğa olayına yol açacağı öngörülmektedir. Bu aşırı doğa olaylarının hem tüm canlılara hem de özel olarak insanlara büyük zararlar vermeye başladığı ve önlem alınmazsa zarar vermeye şiddetle devam edeceği görülmektedir. Dünya’da kaydedilen en sıcak 7 yılın son 7 yıl olması, sıcaklık artışının kuraklığa yol açarak tarımsal hasılatı azaltması bilim insanları tarafından sıklıkla dile getirilen sorunlardandır.

Sıcaklık artışının tek etkisi tarımsal üretimle sınırlı değildir. Özellikle sıcaklıkların rekor seviyede olduğu 2022 yazında, Avrupa’da sıcaklık artışı bir yandan nükleer enerji üretimini engellemekte (reaktörlerin soğutulması zorlaştığı için, enerji üretimleri askıya alınmıştır) diğer yandan güneş enerjisi panellerine zarar vermektedir (aşırı sıcaklar enerji üreten fotovoltaik panellere zarar vermektedir). Özellikle tropikal kuşağa yakın ülkelerde (örn. Körfez Bölgesi) dışarıda kalınabilecek saatlerin giderek kısalacağı, bu nedenle mesai saatlerinin yeniden düzenlenmesi gerekeceği ifade edilmektedir. Artan sıcaklık, kutuplardaki buzulların erimesine, deniz seviyesinin artmasına, biyoçeşitliliğin azalmasına, hayvan habitatlarının bozulmasına (örn. belirli sıcaklıkta yaşayabilen hayvanların yer değiştirmek zorunda kalmalarına) sebep olmaktadır. Sıcaklıklardaki artışın yakın gelecekte milyonlarca insanın daha ılıman coğrafyalara göçüne neden olacağı tahminler arasındadır.''

Karbon yutağı nedir?

Karbon Yutağı: ''Karbondioksiti atmosferden emerek (adeta yutarak) depolayan doğal veya insan yapımı sistemlere verilen isimdir. Ormanlar en yaygın yutak türüdür. Ayrıca, toprak, turba, permafrost (sürekli donmuş halde bulunan) toprak tabakaları, okyanus suyu ve derin okyanustaki karbonat çökeltileri diğer doğal yutak şekilleridir. Son zamanlarda atmosferdeki karbondioksiti uzaklaştırmaya yarayan yeni teknolojiler (karbon yakalama makineleri) geliştiriliyor olmakla birlikte bu teknolojilerin ne kadar etkin olduğu henüz somut olarak ortaya konmamıştır.''

Kuraklık ne demek?

Kuraklık: ''Bir bölgede yağış ve nem miktarındaki dengesizlik nedeniyle yaşanan su kıtlığına kuraklık denir. İklim krizi, dünyanın birçok bölgesinde kuraklığın sıklığını ve şiddetini artırmıştır. Bunun nedeni, sıcaklık artışının yağışlar arasındaki süreyi artırması ve yağış düzenini bozmasıdır. Daha ender görülen ve daha şiddetli yağışlar, toprağın suyu emmesini zorlaştırarak toprak neminin azalmasına neden olmaktadır. Daha sıcak bir atmosfer, daha fazla nem tutar ve bu da sel riskini artıran aşırı yağışlara neden olmaktadır. Ayrıca buharlaşmayı artırarak daha yoğun kuraklıklara yol açmaktadır.''

IPCC nedir?

IPCC: ''Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), 1988 yılında Birleşmiş Milletler'e bağlı, Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından kurulmuştur. Kuruluş, özellikle insan faaliyetlerinin neden olduğu iklim değişikliği konularında bilimsel, teknik ve sosyoekonomik çalışmaları değerlendirmek, bilimsel araştırmalar doğrultusunda iklim kriziyle mücadele ve iklim değişikliğine uyum konularında karar vericilere yol göstermekle yetkilendirilmiştir. IPCC üyesi ülkeler arasında Türkiye de bulunmaktadır. Kuruluşun altıncı kapsamlı raporu 2022 yılında yayımlanmıştır.'' (Kaynak: Borsa İstanbul (Şirketler için İKLİM Raporlama Rehberi)

''İklim Sözlüğü ve Şirketler için İklim Raporlama Rehberi'' haberini okumak için,

tıklayın...

iklim çevre sözlüğü