Döviz kuru düşüyor - Benzin ve motorin niye ucuzlamıyor?
Döviz kuru düşüyor - Benzin ve motorin niye ucuzlamıyor?
Benzin ve motorin türü akaryakıt ürün fiyatları için en önemli belirleyici etken, ham petrol fiyatları. İkinci en önemli etken ise, döviz kuru (TL/Dolar). Çünkü, Türkiye ham petrol ihtiyacının tamama yakınını yurtdışından ve ithalat yoluyla karşılıyor (Yüzde 5-10 arası ihtiyaç, yerli üretimden karşılanıyor).
Bu nedenle de, ham petrol ve döviz kurlarındaki dalgalanmalar iç pazarda akaryakıt ürünlerine anında zam ya da indirim olarak yansıyor.
Petrol - Döviz arttı - Akaryakıt zamlandı
Ham petrol fiyatları son dönemde 40 dolar varil fiyattan 55 dolar rakamlarını aştı. TL/Dolar kuruda aynı dönemlerde, 8 TL'ye yaklaştı (TL/Dolar kuru, 2020 yılı son döneminde 7,95 TL rakamlarına yükselmişti). Bunun sonucu olarakta akaryakıt fiyatlarına, seri zamlar geldi. Ve benzin - motorin fiyatı 7 TL rakamlarına çıktı. Artışlardan sürücülerin en az etkilenmesi için Hazine - Maliye Yönetimi, Eşel Mobil Sistemini uygulamaya koyarak ani zam artışlarını, ÖTV'den karşılamaya başladı. Ve uygulama halen devam ediyor.Ham petrol fiyatları 54 -57 dolar rakamları civarında sürekli ve hızlı bir iniş çıkış seyri izliyor (Halen 1 varil brent türü petrol 57,94 dolar rakamlarında).
Döviz kuru düştü - Akaryakıt ucuzlamadı
Döviz kurları, son dönemde ham petrolün aksine hızlı bir düşüş grafiği çiziyor. TL/Dolar kuru 7,15 TL rakamlarına geriledi. Doların, petrol - akaryakıt fiyatlarına etkisi düşünüldüğünde bu düşüşün akaryakıt fiyatlarına aynı hızda yansıması gerekiyor. Ancak, henüz benzin - motorin ve LPG otogaz fiyatlarına döviz düşüşü kaynaklı hızlı bir indirim yansımadı. Oysa; döviz artışlarını akaryakıt fiyatlarına yansıtma hızı, aynı şekilde döviz düştüğünde de aynı hızla benzin-motorin fiyatlarına yansımalı. Fakat, pratikta pek görülmeyen bir uygulama.Akaryakıt rafineri ve ana dağıttım şirketleri, bu konuda mutlaka hızlı hareket etmeli ve süreci kamuoyuyla paylaşmalı.
TESK: Zamdaki hız, indirimde uygulanmıyor
Aslında bu durumu en güzel Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) ifade etti. TESK, geçen ay yaptığı basın açıklamasıyla zam döneminde hızlı davrananların indirimde aynı hızla hareket etmediklerine dikkat çekti. TESK'in bu uyarısı önemli. Çünkü, kamuoyu gelişmeleri takip ediyor ve bu durumu net bir şekilde görüyor.Ayrıca, enerji günlük yaşam için önemli bir maliyet kalemi. Bu nedenle petrolden elektriğe enerjiye gelen zamlar anında tüketimden sanayi ürünlerine kadar yansıyor. Ancak, aynı şekilde enerjinin en önemli belirleyici maliyet unsurlarından dövizdeki düşüş, mal ve hizmetlere indirim olarak ya da yapılan zamların geri alınması olarak uygulanmıyor. Ya da çok geç ve daha az tutarda geri alınıyor. Bir diğer ifadeyle; enerji fiyat artışlarını bahane edilerek yapılan zamlar, düşüş dönemlerinde aynı hızla uygulanmıyor.
Yapılması gereken; zamların yapıldığı hızın aynısı, maliyetler düşünde de indirim olarak mal ve hizmetlere yansıtılmalı.